Boze boeren, veestapelhalvering, stikstofuitstoot, het nieuws staat er vol mee en terecht! Het gaat over ons eten, onze toekomst, onze boeren en de natuur. Pfff, ingewikkeld is het wel.
Het kan anders. Juist in Nederland met al onze expertise. Als we met zijn allen in gaan zien dat het een gezamenlijk belang is. Dat het gaat om onze eigen toekomst. Als we willen, kunnen we het systeem veranderen. Maar hoe? Meer hierover verderop, maar eerst een stukje informatie.
Vlees, vegetarisch of veganistisch
Lang heb ik gedacht dat CO2- en methaanuitstoot door de vee-industrie slecht is voor het klimaat; je hoort en leest dat immers overal. Inmiddels kijk ik daar iets anders tegenaan. In dit blog leg ik uit waarom. Ik heb getwijfeld dit blog te schrijven, omdat het kan overkomen of ik een mening heb over mensen die bewust geen vlees of dierlijke producten eten. Het is zeker niet mijn bedoeling vegetariërs of veganisten te kwetsen, omdat ik ervaar dat we ons in essentie voor hetzelfde inzetten: voor een eerlijke en duurzame wereld. Ik heb daar veel respect voor, want er is moed voor nodig om voorop te lopen. Daarnaast zijn er natuurlijk tal van redenen (naast CO2- en methaanuitstoot, waar dit artikel over gaat) waarom mensen er voor kiezen wel of geen vlees te eten. Dat mag iedereen voor zichzelf beslissen.
Geen wetenschapper
Wel vind ik het belangrijk dat het juiste gesprek gevoerd wordt en de goede beleidskeuzes worden gemaakt. Na veel lezen, praten en steeds zo goed mogelijk mijn boerenverstand gebruiken, ben ik er in afgelopen jaren achter gekomen dat er iets niet klopt aan wat er rondom dit onderwerp aan feiten wordt gebracht. De discussie over ons voedselproductiesysteem, zoals deze momenteel wordt gevoerd, is scheef. Alleen door van de juiste uitgangspunten uit te gaan, kan de discussie op een realistische manier gevoerd worden. Ik wil erbij vermelden dat ik geen wetenschapper ben en zelf ook nog dagelijks bijleer over dit onderwerp. Ik sta altijd open voor nieuwe inzichten.
Misverstand
Dieren zijn net als mensen onderdeel van de eeuwenoude kringloop; eten en gegeten worden. Vleesconsumptie is in zoverre niet de oorzaak van het klimaatprobleem, hooguit de wijze waarop het geproduceerd wordt. Feit is dat de productie van eiwitrijke voedingsmiddelen veel energie kost. Zo kost het verbouwen van het diervoeder energie, de groei van het dier kost energie, het verwarmen van de stal kost energie en ook het vervoer kost energie. Bij het verbruik van energie, komt CO2 vrij en vaak ook stikstofverbindingen. Nu wordt al deze uitstoot vaak op een hoop gegooid in de huidige berichtgeving. Er dient alleen een onderscheid gemaakt te worden tussen dat wat het dier zelf gebruikt en uitstoot en het gebruik van fossiele brandstof. Het dier zorgt voor uitstoot van CO2 en methaangas, dat klopt, alleen deze zelfde stoffen zijn ook eerst vastgelegd tijdens de groei van het plantaardige voedsel van de dieren. Planten groeien namelijk door CO2 en stikstof op te nemen uit de lucht of uit de bodem. Deze uitstoot, wat het grootste deel van de cijfers over veeteelt betreft, is dus klimaatneutraal en genereert geen toevoeging aan de kringloop. De CO2 die vrijkomt bij het gebruik van machines, het produceren van kunstmest en het vervoer doet dat wél. Dit geldt zowel voor de productie van dierlijke als plantaardige producten.
Beleid
Voor dierenwelzijn is het misschien beter minder vlees en zuivel te consumeren. Maar vlees bannen en de herkauwer de schuld geven, is onrealistisch. Mijn inziens is het helpend voor de wereld om ons juist onze plek in het geheel weer te herinneren. Mensen, dieren, natuur, alles is onlosmakelijk met elkaar verbonden. Dieren zijn ook een vast onderdeel in de kringloop, waarbij mest (van dieren groot of klein) een onmisbare schakel is om planten te laten groeien.
Daarnaast is het jammer dat alle aandacht die gaat naar de invloed van vleesconsumptie op zich, afleidt van het verbruik van fossiele brandstoffen. Het beleid in de landbouw zou naast dierenwelzijn, moeten gaan over het minderen van het gebruik van fossiele brandstoffen, kunstmest en gif, niet over het wel of niet aanhouden van de bestaande veestapel. Een ander punt is dat er momenteel vaak geroepen wordt, dat we niet zo veel voor de wereldmarkt hoeven te produceren, daar zit wat in. Daar hoort alleen bij, dat we ook minder moeten onttrekken aan de wereldmarkt. Bekijk je eigen boodschappenmandje maar eens, hoeveel er uit het buitenland komt: graan (dus pasta, brood en koek), rijst, koffie, wijn, fruit en zelfs vaak vlees.
Vleesvervangers
Als we in plaats van het eten van lokaal grotendeels gras gevoerd rundvlees, als alternatief multiprocessed vegetarische vervangers consumeren – waarin veelal grondstoffen van de andere kant van de wereld voor worden gehaald – dan is zowel voor je gezondheid, als voor het klimaat, sterk de vraag of het er beter van wordt. Om het nog maar niet te hebben over de mensen aan de andere kant van de wereld, die toch al gemiddeld meer voedselschaarste kennen. Hiermee wil ik niet zeggen dat vegetarische vleesvervangers minder goed zijn. Het ligt er aan hoe het geproduceerd is, wat er in zit en waar het vandaan komt. Ik wil er vooral mee zeggen, dat het een niet per definitie beter is dan het ander. Het is alleen moeilijk dit dwars door alle marketing heen te kunnen ontdekken.
Stikstof
Is er dan niets aan de hand met vlees? Dat ligt er aan hoe je het bekijkt. Momenteel is er veel discussie over stikstof. Uit de mest van dieren, met name rundvee, komt ammoniak vrij, met name wanneer poep en pies zich mengen in een mestkelder. Ammoniak is een stikstofverbinding (NH3), die in de natuur veel voorkomt en een belangrijke voedingsbron is voor het leven. Waar het probleem zit, is dat we met het huidige systeem de balans verstoren. Door veel veevoer te importeren en kunstmest te gebruiken, voegen we stikstof aan onze kringloop toe. Ammoniak komt in gasvorm vrij, maar een groot deel ervan daalt in een vrij kleine straal weer neer. De hoeveelheid beschikbare voedingsstoffen voor planten neemt daardoor op die plekken toe. Goed nieuws zou je zeggen. Maar net als met alles, is “te” niet goed. De grond verzuurt, mineralen spoelen uit en de biodiversiteit neemt af.
Kringlooplandbouw
Biodynamische boerenbedrijven of natuurinclusieve landbouwbedrijven verstoren deze balans nauwelijks. Dit omdat op deze bedrijven in de kringloop gewerkt wordt, geen veevoer geïmporteerd wordt, geen kunstmest wordt toegevoegd en de koeien minder op stal staan en er geen drijfmest kelders gebruikt worden. Ook is er veel meer biodiversiteit en aandacht voor een gezonde bodem. Door het niet of minder ploegen en het bedekt houden van de bodem, wordt ook meer CO2 vastgelegd. Deze bedrijven blijken bovendien op effectieve wijze veel voedsel te kunnen produceren. Er is dus al bewijs in de praktijk dat er mogelijkheden zijn om voedsel te produceren, inclusief vlees, op een manier die het milieu nauwelijks belast. Dat is goed nieuws, want als het gaat om onze consumptiepatronen dan zijn er heel wat dingen die we indien nodig kunnen missen, maar voedsel hoort daar niet bij.
Boeren
We hebben in Nederland fantastische boeren. In heel de wereld wordt er tegen onze innovatieve boeren opgekeken. Behalve in Nederland zelf, daar is vooral veel commentaar op de boeren. Ze krijgen van veel dingen de schuld. Als boerendochter en als mens doet me dat pijn. Niet dat ik vind dat er niets veranderd hoeft te worden in de agrarische sector. Dat vind ik namelijk wel. Maar laten we elkaar proberen te begrijpen. Het is eigenlijk bizar dat we niet veel meer waarde hechten aan het eten uit eigen land. Vrijwel nergens zijn de landbouwregels zo streng als hier. Vrijwel nergens wordt er veiliger voedsel geproduceerd dan hier. Vrijwel nergens zijn de regels rondom dierenwelzijn zo hoog als hier.
Uitdagingen
De uitdagingen waar we nu voor staan kan de boer niet alleen aan. Al decennia lang zijn alle extra maatregelen, die in ons aller belang genomen moesten worden, voor rekening van de boer gekomen. Concurreren met de wereldmarkt en voldoen aan de Nederlandse regelgeving, het is een ontzettend ingewikkeld speelveld als ondernemer. De rek is eruit, veel boeren staan met de rug tegen de muur. Het is vast een van de redenen dat er zo veel (begrijpelijke) boosheid is onder de boeren. Het huidige systeem is mijn inziens een doodlopende weg. Concurreren met landen waar grond en loon veel minder kosten, zal uiteindelijk betekenen dat we hier vrijwel geen boer over houden. Maar geen eigen voedsel produceren is als land wel ongeveer het domste wat je kunt doen. Maar wat dan?
Samen
Het kan anders. Juist in Nederland met al onze expertise en intelligente hardwerkende boeren. Als we willen, kunnen we het systeem veranderen. Dan zijn we wel met zijn allen aan zet, zowel de overheid, de supermarkten, de banken, de boeren en de burgers. Met een doel voor ogen. Het lijkt me fantastisch als op een dag Nederland het eerste land is waar we volledig klimaatneutraal ons voedsel verbouwen, zonder gif en in balans met de natuur. Een systeem waar ook volgende generaties mee door kunnen. Dat boeren weer trots zijn op hun werk en de burger weer trots op de boer. Gezond voedsel, onze eerste levensbehoefte. De hele wereld kijkt naar Nederland als het gaat om landbouw. Hoe gaaf zou het zijn als dat lukt!
Het kan
Ik heb met eigen ogen gezien dat het kan. Boerenbedrijven waar echt een grote hoeveelheid fantastisch eten wordt geproduceerd, op een diervriendelijke manier, biologisch en volledig in de kringloop. Juist door de technologische ontwikkelingen en alle opgebouwde kennis over de processen en de natuur, zijn we nu zover dat het kan. Ja, ik weet dat als alle boeren dat gaan doen, er ook een goede afzetmarkt voor de producten moet zijn. Daar heeft de burger zijn rol te vervullen. En ja, ik weet ook dat volledig in de kringloop opereren, zal betekenen dat er minder vee gehouden zal worden. Maar niet minder vee als doel op zich, alleen dat wat nodig is als natuurlijk gevolg van landbouw in de kringloop.
Wie zou er willen?
Zijn er boeren die, zonder financieel in de problemen te komen, begeleid willen worden naar een kringloopsysteem? Zijn er supermarkten of andere partijen die zich er voor in willen zetten om deze producten volop onder de aandacht te brengen, te verkopen én te zorgen dat de boer een goede prijs krijgt? Zijn er burgers bereid voor gezonde voeding én een gezonde leefomgeving een eerlijke prijs te betalen? (Deze prijs hoeft misschien niet eens hoger te liggen, als we bijvoorbeeld natuurinclusieve bedrijven ook voor natuurbeheer gaan waarderen en bereid zijn meer met de seizoenen mee te eten). Zijn er politieke partijen en banken bereid om het speelveld te creëren?
Alles is mogelijk
Zoals gezegd, het is een gezamenlijk probleem, dat we ook gezamenlijk op dienen te lossen. Zeg nou niet gelijk dat het niet kan, want alles wat we nu normaal vinden, hebben we ook ooit bedacht. Honderd jaar geleden hadden we niet kunnen bedenken dat we onze groenten voorgesneden in plastic zakjes in een supermarkt zouden kopen en dat een robot de koeien melkt. Misschien moeten we een team van experts, onafhankelijk van de politieke partijen, laten kijken naar deze complexe uitdaging. Misschien kunnen zij een stip op de horizon plaatsen en de rol van alle schakels daarin weergeven. Consumentengedrag is te beïnvloeden, technologische ontwikkelingen bieden nieuwe kansen, ketensamenwerking is heel goed mogelijk en alle noodzakelijke kennis is al beschikbaar. Alles is mogelijk, als we maar willen!
FoodVia en vlees
FoodVia is dus niet tégen vlees. Wel zijn we voor het sluiten van kringlopen, voor lokale voeding en voor het eten van méér groenten. Zeker met dat laatste is in relatie tot gezondheid, in ons land grote winst te behalen! We plaatsen groenten in de hoofdrol en maken het eenvoudig en aantrekkelijk om lokale producten en meer groenten te eten, zowel bij de lunch als het diner. Ook zorgen we dat er altijd keus is tussen een vegetarisch menu, veganistisch of juist met vlees.
Denk nu niet dat ik dit verhaal vertel om voor eigen parochie te preken. De reden dat ik FoodVia heb ik opgericht, is juist om mensen op een aantrekkelijke manier mee te nemen in het verhaal achter ons eten. Ik denk dat het anders kan en ook moet om voor volgende generaties wat moois na te laten. FoodVia is er omdat ik graag onderdeel ben van de oplossing!
Annelies